• Οι εξαρτησιογόνες ουσίες είναι χημικές ουσίες που προκαλούνεθισμό, μια κατάσταση δηλαδή, όπου ο χρήστης διακατέχεται από μια μη ελεγχόμενη επιθυμία χρησιμοποίησης των ουσιών αυτών, που οδηγεί σε μια ψυχική και σωματική κατάπτωσηκαι συνοδεύεται από πολύπλοκα συμπτώματα δυσφορίας, πόνου και εξαθλίωσης.
• Στις εξαρτησιογόνες ουσίες συγκαταλέγονται το αλκοόλ, η νικοτίνη, η καφεΐνη, το χασίς, το όπιο, η μορφίνη, η ηρωίνη, οι αμφεταμίνες, το LSD, οι βενζοδιαζεπίνες, τα βαρβιτουρικά.
Διαχωρισμός εξαρτησιογόνων ουσιών
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει χωρίσει τα ναρκωτικά σε δύο κατηγορίες: 1) στα «βαριά», εκείνα που προκαλούν σοβαρή βλαπτική επίδραση στο άτομο, όπως το όπιο, η μορφίνη, η κοκαΐνη, η ηρωίνη, οι αμφεταμίνες, η μαριχουάνα (χασίς), το LSD, κ.ά. και 2) στα «ελαφρά»,σε ουσίες που δεν δημιουργούν υποχρεωτικά εθισμό, όπως τα βαρβιτουρικά και τα «ανώδυνα» (καπνός, καφές, κ.ά).
Σύμφωνα με άλλη διάκριση (Lewin, 1928), τα ναρκωτικά
διακρίνονται ανάλογα με τις συνέπειές τους σε: 1) ευφορικά (όπιο, μορφίνη, ηρωίνη), 2) φανταστικά (χασίς, παραισθησιογόνα), 3) υπνωτικά (βαρβιτουρικά), 4) μεθυστικά (αιθέρας, αλκοόλη) και 5) διεγερτικά (αμφεταμίνες, κοκαΐνη).
• Γενικά μπορούμε να χωρίσουμε τις ουσίες που προκαλούν εθισμό σε: 1) οποιοειδή (όπιο, μορφίνη, κωδεΐνη, ηρωίνη), 2) διεγερτικά (κοκαΐνη, αμφεταμίνες), 3) παραισθησιογόνα ή ψυχεδελικά (LSD, μεσκαλίνη, ψιλοκυβίνη, μεθοξυαμφεταμίνες, DOM, MDMA (έκσταση), DOET), 4) αντικαταθλιπτικά, ηρεμιστικά (βενζοδιαζεπίνες), κατασταλτικά, υπνωτικά(βαρβιτουρικά).
Ναρκωτικές ουσίες
Οι πρώτες ιστορικές αναφορές
• Γραπτά που φαίνεται να αναφέρονται σε εκχυλίσματα παπαρούνας με ναρκωτικές ενέργειες έχουν βρεθεί στην περιοχή των Σουμερίων στη Μέση Ανατολή και χρονολογούνται από το 4.000 π.Χ..
• Οι Αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν όπιο τόσο για τα ψυχαγωγικά όσο και για τα θεραπευτικά του αποτελέσματα. . Ο Έλληνας γιατρός Γαληνός του 2ου αιώνα μ.Χ., αυθεντία της Ιατρικής, χορηγούσε όπιο για να καταπραΰνει τους πονοκεφάλους, τις ασθένειες της χοληδόχου κύστης, τους κολικού και τις πέτρες στα νεφρά ή ακόμη για να ανακουφίζει τους ασθενείς που παρουσίαζαν δύσπνοια, άσθμα και καρδιακή ανεπάρκεια.
• Πολύ αργότερα τον 16ο και 17ο αιώνα οι γιατροί άρχισαν να προειδοποιούν για τους κινδύνους των ναρκωτικών.
• Για παράδειγμα κάποιος γιατρός σημείωνε: «Τα αποτελέσματα της ξαφνικής εγκατάλειψης της χρήσης όπιου ύστερα από μακροχρόνια χρήση είναι κυρίως οι μεγάλες και ακόμη αφόρητες εξαντλήσεις, αγωνίες και καταθλίψεις του πνεύματος, που συνήθως τελειώνουν μ’ έναν πολύ άθλιο θάνατο συνοδευόμενο από περίεργες αγωνίες εκτός και αν ξαναγίνουν χρήστες όπιου, οπότε γρήγορα και πάλι συνέρχονται». Ήταν οι πρώτες προειδοποιήσεις για τον εθισμό που προκαλούν τα ναρκωτικά.
Φάσεις τοξικομανίας
Οι φαρμακολόγοι θεωρούν ότι ο εθισμός μπορεί να διακριθεί σε τρία στάδια:
1) ανοχή,
2) εξάρτηση και
3) παθολογική συμπεριφορά αναζήτησης του ναρκωτικού.
- Η ανοχή (μεταβολική ανοχή – κυτταρική ανοχή) είναι μια κατάσταση κατά την οποία σταδιακά απαιτούνται όλο και μεγαλύτερες δόσεις του ναρκωτικού για να προκαλέσουν αποτελέσματα που στην αρχή προκαλούνταν από μια πολύ μικρή δόση.
- Η φυσική εξάρτηση γίνεται αντιληπτή όταν διακοπεί η χρήση της ουσίας. Ο εγκέφαλος συνηθίζοντας στην παρουσία του ναρκωτικού δεν μπορεί να επαναλειτουργήσει φυσιολογικά με αποτέλεσμα να δημιουργούνται οργανικά συμπτώματα, όπως ναυτία, διάρροια, μη ελεγχόμενοι σπασμοί, ζαλάδα, αισθήματα αφόρητου πόνου, οδύνης, συναισθηματικής καταπίεσης και ψύχωσης.
- Η παθολογική συμπεριφορά αναζήτησης ναρκωτικού, η τρίτη φάση της τοξικομανίας, είναι η αιτία της εγκληματικής πολλές φορές συμπεριφοράς των χρηστών ναρκωτικών ουσιών. Δύο είναι οι λόγοι αυτής της συμπεριφοράς, ο πρώτος περιλαμβάνει τον νοσηρό κοινωνικό περίγυρο του χρήστη (αδίστακτους εμπόρους, άλλους χρήστες) και ο δεύτερος αφορά στις βιολογικές αλλαγές που έχουν επιφέρει τα ναρκωτικά στο χρήστη με τρόπο ώστε να κάνουν το άτομο για πάντα εξαρτημένο από αυτά.
Ποιες είναι οι αιτίες που οδηγούν στη χρήση ναρκωτικών ουσιών;
1) Η μικρή ηλικία 14 έως 20 ετών, όπου το άτομο μεγιστοποιεί τα προβλήματά του, είναι ευκολόπιστο και ψάχνει δυνατές συγκινήσεις.
2) Τα προβλήματα στη οικογένεια, που πολλές φορές είναι τέτοια που οδηγούν τα παιδιά σε αδιέξοδο, σε απόρριψη και σε φυγή από την καθημερινότητα.
3) Η ροπή των νέων για μιμητισμό, η ξενομανία και η αναζήτηση «δυνατών» συγκινήσεων μπορεί να οδηγήσουν στη χρήση ναρκωτικών.
4) Το φιλικό περιβάλλον, οι παρέες μπορούν να γίνουν αιτία για να δοκιμάσει ένα άτομο το ναρκωτικό, έτσι για «μαγκιά», χωρίς να σκεφτεί ότι εκείνη τη στιγμή αυτοκτονεί.
5) Οι δόλιοι τρόποι που οι έμποροι ναρκωτικών πλησιάζουν τα υποψήφια θύματά τους. Ένα χάπι στο ποτό, ένα αυτοκόλλητο στο δέρμα, μπορεί να οδηγήσουν τον ανύποπτο «πελάτη» σε οδυνηρούς δρόμους.
6) Οι τάσεις αυτοκαταστροφής πολλών ατόμων ή η θέληση, προκειμένου να πληγώσουν κάποιους άλλους (γονείς, αγαπημένα πρόσωπα), να κάνουν κακό στον εαυτό τους.
7) Η άγνοια γύρω από το θέμα των ναρκωτικών είναι μια από τις κυριότερες αιτίες της διάδοσής τους. Ο διαχωρισμός σκληρών και μαλακών ναρκωτικών, οι φράσεις κλισέ «κάνε ένα … τσιγάρο» ή « αυτός είναι χρήστης χασίς χωρίς να έχει κανένα πρόβλημα», είναι το λιγότερο ύποπτες, αφού πολύ καλά γνωρίζουμε από τους μηχανισμούς δράσης των ουσιών αυτών στη φυσιολογία και βιοχημεία του οργανισμού, ότι βλάβες προκαλούν όλες οι εξαρτησιογόνες ουσίες.
Με δύο λόγια
Κάνναβης / Μαριχουάνα (Cannabis sativa)
Η Κάνναβη είναι ένα εποχιακό φυλλώδες φυτό που µεγαλώνει άγρια σε πολλές εύκρατες και τροπικές περιοχές του κόσµου. Καλλιεργείται εντός και εκτός χώρου για την παραγωγή των ανθοφόρων περιοχών του, οι οποίες έχουν τις ψηλότερες συγκεντρώσεις THC από όλα τα µέρη του φυτού. Με τη χρήση κάνναβης παρατηρούνται διάφορες ψυχολογικές και σωµατικές αντιδράσεις. Επηρεάζεται η αντίληψη και µειώνεται η ικανότητα για συγκέντρωση, η διάρκεια της προσοχής, η µνήµη, ο κινητικός συντονισµός, η αίσθηση του χρόνου και η ικανότητα για µάθηση. Επίσης, η χρήση προκαλεί κόκκινα µάτια, ξηρότητα στόµατος, αυξηµένη όρεξη για φαγητό και υπνηλία. Η συχνή χρήση κάνναβης µπορεί να οδηγήσει σταδιακά σε εξάρτηση, µετατρέποντας τη χρήση σε συνήθεια, ακόµα και σε έµµονη ιδέα ενώ συχνά, συµβαίνει κάποιοι να υποτιµούν την εξάρτηση από την ουσία. Η συχνή χρήση κάνναβης οδηγεί σε απάθεια και απώλεια ενδιαφέροντος.
Αμφεταμίνες / Έκσταση
Οι Αµφεταµίνες και τα δισκία (ecstasy) είναι συνθετικές ψυχότροπες ουσίες της οικογένειας φαιναιθυλαµίνης που παράγονται σε παράνοµα εργαστήρια και τα οποία γίνονται χρήση σε µεγάλο βαθµό από νέους κατά τη διασκέδαση. Η αµφεταµίνη και η µεθαµφεταµίνη είναι ουσίες που διεγείρουν το κεντρικό νευρικό σύστηµα και η αµφεταµίνες των οποίων ο βενζοϊκός δακτύλιος είναι υποκατεστηµένος (κοινός δισκία έκσταση) έχουν και παραισθησιογόνα δράση. Η επίδραση των χαπιών Έκσταση στον οργανισµό προκαλεί πολύ γρήγορα υπερδιέγερση. Έχουν επίσης απρόβλεπτες επιδράσεις οι οποίες είναι και ο µεγαλύτερος κίνδυνος της χρήσης δισκίων Έκσταση. Η πιθανή υπερθέρµανση του σώµατος µπορεί να προκαλέσει ακόµα και το θάνατο.
Οπιοειδή (Ηρωίνη)
Η ηρωίνη ( διακετυλοµορφίνη ) προέρχεται από την οπιούχο παπαρούνα. Η ηρωίνη µπορεί να ποικίλει από άσπρη σε σκούρο καφέ χρώµα σκόνης µέχρι κολλώδη ουσία. Η ηρωίνη συναντάται είτε σε ενέσιµη µορφή είτε καπνίζεται είτε εισπνέεται (αν είναι καθαρή). Η ηρωίνη δίνει ένα κύµα αίσθησης ευφορίας ειδικά στην ενέσιµη µορφή της. Το αίσθηµα ευφορίας συχνά ακολουθείται από λήθαργο, ναυτία, στοµαχικές κράµπες και εµετό. Οι χρήστες αισθάνονται την ανάγκη να παίρνουν περισσότερη ηρωίνη όσο το δυνατόν πιο γρήγορα .Η µακρόχρονη χρήση της ηρωίνης καταστρέφει το σώµα. Σχετίζεται µε χρόνια δυσκοιλιότητα, ξηρό δέρµα, τραυµατισµένες φλέβες και αναπνευστικά προβλήµατα. Η ηρωίνη είναι εξαιρετικά εξαρτησιογόνος και εύκολη στην υπερβολική χρήση (µε την οποία µπορεί να προκαλέσει το θάνατο). Η στέρηση είναι έντονη και τα συµπτώµατα περιλαµβάνουν αϋπνία, εµετούς και έντονους µυϊκούς πόνους.
Διαιθυλαμίδιο του λυσεργικού οξέος (LSD)
Το διαιθυλαµίδιο του λυσεργικού οξέος (LSD) είναι ανέκαθεν η πιο γνωστή παραισθησιογόνος ουσία µε διαφορά, αλλά τα συνολικά επίπεδα χρήσης είναι χαµηλά και µάλλον σταθερά εδώ και αρκετό καιρό. Προσφάτως ήρθαν στο φως στοιχεία που δείχνουν τη χρήση των φυσικών παραισθησιογόνων ουσιών, ιδίως των παραισθησιογόνων µανιταριών (magic mushroom). Συχνά, η χρήση παραισθησιογόνων οδηγεί σε δυσάρεστα βιώµατα (bad trip), διαταραχές στην αντίληψη οι οποίες επιµένουν µετά τη χρήση της ουσίας, παραισθήσεις, άγχος, µανία και κατάθλιψη.
Νέα συνθετικά ναρκωτικά
Για τον εντοπισµό των νέων ναρκωτικών που κάνουν την εµφάνισή τους στην Ευρώπη, η ΕΕ έχει θέσει σε λειτουργία ένα σύστηµα έγκαιρης προειδοποίησης. Το σύστηµα αυτό παρακολουθεί επίσης δυνητικά επιβλαβείς νέες τάσεις στη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών. Ένα νέο είδος ναρκωτικού έκανε την εµφάνισή του πέρσι στην ευρωπαϊκή αγορά. Σύµφωνα µε το ΕΚΤΕΠΝ, πρόκειται για πακέτα και φακελάκια που περιέχουν, όπως αναγράφουν, «µείγµα βοτάνων» για κάπνισµα, το οποίο παρέχει στον καπνιστή παρόµοια επίδραση µε τη µαριχουάνα. Η σειρά αυτών των προϊόντων έχει την ονοµασία «Spice» και η κοµψή τους συσκευασία είναι ιδιαίτερα ελκυστική στα νεαρά άτοµα.
Έρευνα του 2010 ανάμεσα σε μαθητές :
